Από πού προήλθε ο κορωνοϊός: Ποιος άνοιξε το κουτί της Πανδώρας; Η Φύση ή κάποιο εργαστήριο; (Μέρος πρώτο)
Από πού προήλθε ο κορωνοϊός: Ποιος άνοιξε το κουτί της Πανδώρας; Η Φύση ή κάποιο εργαστήριο; (Μέρος 1ο)
Συγγραφέας: Nicholas Wade, 5η Μαΐου, 2021
Ο Nicholas Wade είναι συντάκτης και συγγραφέας επιστημονικών άρθρων και έχει αρθρογραφήσει στα γνωστά έντυπα Nature, Science, New York Times…
Η επιδημία του κορωνοϊού έχει μέχρι στιγμής στοιχίσει τη ζωή σε πάνω από τρία εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Η προέλευση του ιού όμως παραμένει ένα μυστήριο παρόλο που χάθηκαν άδικα τόσες ζωές και καταστράφηκαν τόσες οικονομίες χωρών. Οι πολιτικές σκοπιμότητες των κυβερνήσεων με τη βοήθεια αρκετών επιστημόνων έχουν απλώσει ένα παχύ σκοτάδι πάνω στην εύλογη ερώτηση: «ποια είναι η προέλευση του κορωνοϊού και πώς θα αποφύγουμε μια παρόμοια καταστροφή στο μέλλον?» Στο μεταξύ, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης δεν κάνουν τίποτα για να βοηθήσουν στη διαλεύκανση της αλήθειας.
Για να οδηγηθούμε στην αλήθεια θα παραθέσουμε πολλά επιστημονικά στοιχεία περί του κορωνοϊού έτσι ώστε ο κάθε αναγνώστης να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα. Στη συνέχεια θα προσεγγίσουμε το πολύπλοκο θέμα του «ποιος φταίει» για αυτήν την ιστορία, η οποία αρχίζει από την κυβέρνηση της Κίνας και δυστυχώς επεκτείνεται πολύ πέρα από αυτήν.
Ο ιός που προκάλεσε την πανδημία είναι επιστημονικά γνωστός ως SARS-CoV-2, για συντομία θα τον αναφέρουμε ως SARS2. Οι δύο θεωρίες προέλευσης είναι ότι ο ιός αυτός είτε προήλθε από τις νυχτερίδες είτε δημιουργήθηκε σε κάποιο εργαστήριο από ερευνητές. Είναι σημαντικό να τονιστεί εδώ ότι δεν υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία υπέρ της μιας ή της άλλης θεωρίας μια και τα αρχεία του Ινστιτούτου Ιολογίας της Wuhan είναι σφραγισμένα από τις Κινεζικές αρχές.
Πώς άρχισε η ιστορία: το Δεκέμβριο του 2019 οι Κινεζικές αρχές ανέφεραν ότι υπήρχαν πολλά κρούσματα κορωνοϊού τα οποία εντοπίζονταν στην «υγρή αγορά» της Wuhan. Σ’αυτήν την αγορά πωλούνται άγρια ζώα για το κρέας τους ως τροφή. Στην ίδια αγορά, το 2002, είχε αρχίσει η επιδημία του SARS1 στην οποία ένας ιός από τις νυχτερίδες πέρασε πρώτα σε μοσχογαλές και μετά στον άνθρωπο. Το 2012 ένας παρόμοιος ιός, με το όνομα MERS, δημιούργησε μια δεύτερη επιδημία κι αυτή τη φορά ο ενδιάμεσος ξενιστής δεν ήταν μοσχογαλές, αλλά καμήλες.
Η αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος του νέου ιού έδειξε ότι ανήκει στην υπεροικογένεια των Βήτα-κορωνοϊών, όπου ανήκουν και οι προηγούμενοι ιοί SARS1 και MERS. Το γεγονός ότι η έναρξη της επιδημίας και των τριών ιών έγινε στην ίδια «υγρή αγορά» έδωσε στους ειδικούς την αφορμή να ισχυριστούν ότι ο νέος ιός προήλθε κι αυτός από τις νυχτερίδες με κάποιο ενδιάμεσο ξενιστή. Όταν όμως Κινέζοι ερευνητές βρήκαν ότι υπήρχαν κι άλλα κρούσματα μακριά από την «υγρή αγορά», η θεωρία ότι ο ιός προήλθε από τις νυχτερίδες άρχισε να χάνει το κύρος της.
Ο κύριος λόγος για την αμφισβήτηση αυτής της θεωρίας είναι ότι στη Wuhan βρίσκεται το διάσημο Ινστιτούτο Ιολογίας, στο οποίο γίνονται εκτεταμένες έρευνες πάνω στους κορωνοϊούς. Οπότε είναι εύλογο να θεωρήσει κάποιος ότι έγινε ένα ατύχημα κι ο ιός που βρισκόταν κάτω από κάποιο μικροσκόπιο βρέθηκε ξαφνικά να προκαλεί το θάνατο σε ανυποψίαστους πολίτες.
Εκείνη τη χρονική περίοδο, το Φεβρουάριο του 2020, όπου κανείς δεν ήξερε τι ακριβώς είχε συμβεί, μια ομάδα ιολόγων δημοσίευσε στο διάσημο Ιατρικό περιοδικό Lancet μια επιστολή όπου ουσιαστικά προλάβαινε την Κοινή γνώμη λέγοντας ότι «στεκόμαστε ενωμένοι εναντίον κάθε θεωρίας συνομωσίας που θεωρεί ότι ο ιός αυτός δεν προήλθε από το ζωικό βασίλειο». Σε ποια θεωρία συνομωσίας αναφέρονταν οι ειδικοί αυτοί? Δεν υπήρχε καμιά θεωρία εκείνη την περίοδο. Πώς οι συντάκτες του Lancet επέτρεψαν μια τέτοια δημοσίευση χωρίς να έχουν απολύτως κανένα στοιχείο στα χέρια τους?
Πολύ γρήγορα αποδείχτηκε ότι την επιστολή αυτή την είχε γράψει και οργανώσει ένας κάποιος Peter Daszak, ο οποίος τότε ήταν ο πρόεδρος του οργανισμού EcoHealth Alliance of New York, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού «για την πρόληψη πανδημιών». Αυτός ο οργανισμός ήταν που έστελνε τα κονδύλια για την έρευνα στους κορωνοϊούς στο Ινστιτούτο Ιολογίας της Wuhan. Αν λοιπόν ο ιός είχε όντως ξεφύγει από τα εργαστήρια που χρηματοδοτούσε ο Daszak, τότε η πιθανή Νομική εμπλοκή του ανθρώπου αυτού θα ήταν αναπόφευκτη. Η σχέση του Daszak με την έρευνα στους κορωνοϊούς στη Wuhan σκοπίμως παραλείφθηκε από το έγκριτο περιοδικό Lancet, το οποίο δήλωνε στο τέλος της επιστολής ότι «ουδεμία σχέση υπάρχει μεταξύ Daszak και Wuhan».
Να σημειωθεί εδώ ότι ο Daszak είναι ιολόγος και μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Είναι επίσης μέλος της ομάδας όπου διερευνά την …προέλευση του ιού! Είναι φανερό ότι ο Daszak και η παρέα του είχαν πολλά να χάσουν αν ο ιός είχε ξεφύγει από τα εργαστήριά τους.
Και πώς βρέθηκε -αν βρέθηκε- ο ιός αυτός στα εργαστήριά τους εξ αρχής? Για να απαντηθεί το ερώτημα αυτό, πρέπει να ανατρέξουμε σε μια νέα «κατηγορία έρευνας» που είχε δημιουργηθεί τα τελευταία είκοσι χρόνια. Αυτή η νέα έρευνα είχε τον τίτλο “Gain of Function Research” θα την μεταφράζαμε ελεύθερα ως «έρευνα Λειτουργικού Κέρδους». Ο σκοπός της έρευνας αυτής είναι να μελετάει την πιθανότητα διαπίδυσης γονιδιακού υλικού από είδος σε είδος. «Αν ξέρουμε ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό, τότε μπορούμε να προστατευθούμε από μια τέτοια διαπίδυση». Αυτό ήταν το βασικό επιχείρημα για την ύπαρξη της νέας αυτής κατηγορίας έρευνας.
Κάτι τέτοιο όμως δεν γινόταν στα εργαστήρια ιολόγων όπως ο Daszak. Αντί να μελετάνε πώς θα προστατεύσουν το Κοινό από μια πιθανή «διαρροή γενετικού υλικού» στον άνθρωπο, οι ιολόγοι αυτοί κατασκεύαζαν οι ίδιοι νέους ιούς και μάλιστα πολύ πιο επικίνδυνους από αυτούς που υπάρχουν στη Φύση. Θεωρούσαν μάλιστα ότι η έρευνα αυτή είναι απολύτως ασφαλής, παρότι κάθε χρόνο συμβαίνουν ατυχήματα διαρροής τέτοιων ιών από τα εργαστήρια στους ανθρώπους.
Αν ήξερε το Κοινό για τις έρευνες αυτές τότε οι επιπτώσεις που θα είχε το κύμα αγανάκτησης του κόσμου θα ήταν τεράστιες. «Μπορεί να καταρριφθεί όλο το επιστημονικό οικοδόμημα από πάνω μέχρι κάτω» έγραφε ο Antonio Regalado στο MIT Technology Review το Μάρτιο του 2020.
Ας δούμε όμως τη συνέχεια της ιστορίας και πώς η Κοινή γνώμη «κατευθύνθηκε» προς τη θεωρία ότι ο ιός προήλθε από τη Φύση κι όχι από κάποιο εργαστήριο, όπως αυτά στο Ινστιτούτο της Wuhan.
Μετά την πρώτη επιστολή του Daszak στο Lancet, ακολούθησε και μια δεύτερη επιστολή, αυτή τη φορά από μια άλλη ομάδα ιολόγων με επί κεφαλής τον Kristian G. Andersen από το Scripps Research Institute. Η επιστολή αυτή δημοσιεύθηκε στο Nature, ένα επίσης πολύ έγκριτο Ιατρικό έντυπο, στις 17 Μαρτίου του 2020. Αυτή η επιστολή ήταν απλά μια επιστολή, δεν ήταν δηλαδή επιστημονικό άρθρο, απλά εξέφραζε τη γνώμη των επιστημόνων αυτών.
«Οι αναλύσεις μας δείχνουν ότι ο ιός αυτός δεν είναι κατασκεύασμα εργαστηριακό ή πειραγμένος ιός» έγραφαν οι πέντε ιολόγοι της επιστολής. Δυστυχώς, η επιστημονική εγκυρότητα της επιστολής αυτής ήταν πολύ χαμηλή. Ο λόγος είναι πολύ απλός. Για να βασίσουν το επιχείρημά τους ότι «ο ιός δεν είναι κατασκευασμένος» χρησιμοποίησαν μεθόδους πολύ ξεπερασμένες. Συγκεκριμένα, προσπάθησαν να δουν αν όντως υπήρχαν στοιχεία «αντιγραφής και επικόλλησης» στο γονιδίωμα του ιού, από άλλους ιούς, πράγμα που θα έδειχνε ανθρώπινη παρέμβαση. Κάτι τέτοιο δεν βρήκανε.
Υπάρχουν όμως νεότερες μέθοδοι ανίχνευσης γενετικών «πειραγμάτων» όπου δεν αφήνουν ίχνη πίσω τους. Δύο τέτοιες μέθοδοι είναι οι ακόλουθοι: Seamless και Serial passage, ελεύθερα θα τους μεταφράζαμε ως «ελεύθερα περάσματα» γονιδιωμάτων από είδος σε είδος. Αυτό είναι υπόθεση ρουτίνας σε εργαστήρια Ιολογίας παντού όπου γίνονται αυτές οι «μεταφορές» γονιδιωμάτων από καλλιέργεια σε καλλιέργεια. Αν κάποιος ιός έχει «πειραχτεί» με μία από τις παραπάνω μεθόδους είναι αδύνατο να ιχνηλατηθεί στη συνέχεια, απλά δεν φαίνεται πουθενά. Ο Andersen και οι συνεργάτες του λοιπόν διαβεβαίωναν το Κοινό για κάτι το οποίο δεν μπορούσαν να αποδείξουν.
Στο τέλος του άρθρου τους αναφέρουν ότι «είναι απίθανο να έχει κατασκευαστεί ο ιός αυτός σε εργαστήριο» ενώ στην αρχή διαβεβαίωναν ότι «ασφαλώς» και δεν έχει κατασκευαστεί. Η σιγουριά τους για την προέλευση του ιού έπεφτε καθώς προχωρούσε το άρθρο τους. Οι λόγοι γι’αυτό το ατόπημα γίνονται φανεροί μόλις εξετάσουμε τα επιστημονικά δεδομένα πιο προσεκτικά.
Το σκεπτικό του Andersen και των συνεργατών του εστίαζε κυρίως στον τρόπο σύνδεσης της πρωτεΐνης του ήλου (καρφί) με τον ανθρώπινο υποδοχέα της, αυτόν της Αγγειοτενσίνης ΙΙ. Θεώρησαν λοιπόν ότι αν κάποιος άνθρωπος ήθελε να φτιάξει έναν τέτοιο ιό στο εργαστήριο, θα έπρεπε να τον φτιάξει έτσι ώστε να υπάρχει η καλύτερη δυνατή στερεοταξική σύνδεση μεταξύ του καρφιού του ιού με τον υποδοχέα του. Κι ο τρόπος που έβλεπαν ότι γινόταν η σύνδεση δεν ήταν ο καλύτερος δυνατός. Εκεί στήριξαν το επιχείρημά τους ότι ο ιός δεν είναι εργαστηριακό προϊόν.
Για κάποιον άγνωστο λόγο όμως αγνόησαν το γεγονός ότι η σύνδεση ενός ήλου (καρφί) με έναν υποδοχέα δεν έχει να κάνει τόσο με τους στερεοταξικούς υπολογισμούς, αλλά με την τροποποίηση αυτού του ίδιου του καρφιού. Ιολόγοι παντού στον κόσμο χρησιμοποιούν άλλους τρόπους για να συνδέσουν «καρφιά με υποδοχείς». Ένας τρόπος είναι να σπάνε το καρφί σε δύο μέρη και να επικολλούν μέρη καρφιών από άλλους ιούς που γνωρίζουν ότι έχουν καλή σύνδεση με τον υποδοχέα. Ένας άλλος τρόπος είναι με «ελεύθερο πέρασμα». Τι είναι το «ελεύθερο πέρασμα»? (serial passage) Είναι μια τεχνική κατά την οποία οι επιστήμονες καλλιεργούν έναν ιό στο εργαστήριο. Στη συνέχεια κόβουν το μέρος που τους ενδιαφέρει (ας πούμε το καρφί) και το ενοφθαλμίζουν σε κύτταρα ή σε ζώα που εκφράζουν τον υποδοχέα που θα συνδεθεί με το καρφί. Με τους συνεχόμενους πολλαπλασιασμούς των κυττάρων αυτών, στο τέλος βρίσκουν ποιο καρφί συνδέεται με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο με τον υποδοχέα κι έτσι επιλέγουν τον πιο κατάλληλο ιό για την αντίστοιχο υποδοχέα. Η Φυσική Επιλογή δηλαδή κάνει τη δουλειά των επιστημόνων πολύ πιο εύκολη.
Παρ’ότι οι παραπάνω δύο τρόποι παραγωγής αποτελεσματικής σύνδεσης καρφιού-υποδοχέα (είτε μέσω «επικόλληση μέρους καρφιού από άλλο ιό είτε με «ελεύθερο πέρασμα) είναι υπόθεση ρουτίνας σε Ιολογικά εργαστήρια σ’όλον τον κόσμο, ο Andersen κι οι συνεργάτες του δεν τους γνωρίζανε και έφθασαν στο συμπέρασμα ότι ο ιός αυτός -σίγουρα- δεν είναι προϊόν εργαστηρίου.
Το δεύτερο επιχείρημα που χρησιμοποίησε η ομάδα του Andersen για να αποκλείσει την εργαστηριακή προέλευση του ιού είναι καθαρό αποκύημα της φαντασίας τους. Όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί χρησιμοποιούν DNA ως το γενετικό τους υλικό. Ένας μεγάλος αριθμός ιών -μεταξύ των οποίων και όλοι οι κωρονοϊοί- χρησιμοποιεί μόνο RNA, το «χημικό ξαδελφάκι» του DNA, θα λέγαμε. Δυστυχώς το RNA δεν είναι εύκολο σε χειρισμούς, γι’αυτό και οι επιστήμονες το μετατρέπουν σε DNA πρώτα. Μ’αυτόν τον τρόπο μπορούν να κάνουν τις απαραίτητες «αλλαγές» είτε προσθέτοντας είτε αλλάζοντας γονίδια στο υπάρχον DNA το οποίο στη συνέχεια το μετατρέπουν ξανά σε RNA. Εννοείται βέβαια ότι το νέο RNA θα έχει όλα τα χαρακτηριστικά του «πειραγμένου» DNA από το οποίο προήλθε.
Πώς γίνεται αυτή η μετατροπή του RNA σε DNA? Για να το καταλάβουμε αυτό πρέπει να δούμε από τι αποτελείται ένα μόριο DNA. Η έλικα του DNA αποτελείται από δύο στοιχεία: τη ραχοκοκαλιά του και τις βάσεις του (αδενίνη-θυμίνη-γουανίνη-κυτοσίνη). Η ραχοκοκαλιά αποτελείται από φωσφορικές ομάδες και σάκχαρα κι έχει διάφορες παραλλαγές. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται αρκετές από τις παραλλαγές της ραχοκοκαλιάς του DNA.
Το δεύτερο επιχείρημα της ομάδας του Andersen έχει να κάνει με αυτήν τη ραχοκοκαλιά DNA. «Αφού η ραχοκοκαλιά DNA που χρησιμοποιήθηκε δεν αναφέρεται στη Βιβλιογραφία, τότε δεν είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα», λέει ο Andersen κι η ομάδα του. Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι αληθινό μια και το να παραχθεί στο εργαστήριο μια ραχοκοκαλιά DNA δεν είναι δύσκολη υπόθεση και ήδη υπάρχουν πολλές τέτοιες ραχοκοκαλιές που είναι αδημοσίευτες στη Βιβλιογραφία. Γίνεται δηλαδή φανερό ότι οι επιστήμονες που «πείραξαν» τον ιό θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν μια τέτοια αδημοσίευτη ραχοκοκαλιά.
Κι εδώ τελειώνει η ιστορία της επιστολής του Andersen και της ομάδας του, πάνω στην οποία στηρίχτηκαν όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης παντού στον κόσμο για να καταρρίψουν το επιχείρημα ότι αυτός ο ιός είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα. Η ομάδα αυτή βασίστηκε σε δύο επιχειρήματα τα οποία είναι εύκολο να καταρριφθούν από κάποιον με βασικές γνώσεις εργαστηρίου. Συνοψίζοντας τα δύο αυτά επιχειρήματα, το πρώτο είναι ότι η σύνδεση καρφιού-υποδοχέα γίνεται μόνο με έναν τρόπο και το δεύτερο είναι ότι η ραχοκοκαλιά του DNA του ιού δεν ήταν γνωστή στη Βιβλιογραφία.
Η Επιστήμη θα έπρεπε να αποτελείται από ειδικούς που συνεχώς διορθώνουν τα λάθη τα δικά τους και των συναδέλφων τους. Γιατί λοιπόν κανείς δεν τόλμησε να βγει και να πει ότι η επιστολή του Andersen και της ομάδας του ήταν απολύτως ανερμάτιστη? Μήπως τελικά δεν υπάρχει Ελευθερία του Λόγου στα σημερινά πανεπιστήμια? Καριέρες και ζωές καταστρέφονται όταν κάποιος τολμήσει να αμφισβητήσει το κατεστημένο της επιστήμης. Αν κάποιος κάνει κάτι τέτοιο, δεν πρόκειται να δει ξανά καμία χρηματοδότηση στο επιστημονικό του έργο. Πολύ απλά, η καριέρα του έχει τελειώσει.
Οι επιστολές των Daszak και Andersen ήταν πολιτικές δηλώσεις στην ουσία τους, δεν είχαν απολύτως καμία σχέση με Επιστήμη. Παρόλα αυτά είχαν τεράστια επιρροή σ’όλον τον κόσμο και κατηύθυναν την Κοινή Γνώμη μακριά από τη «ανθρώπινη κατασκευή» του ιού. Όλα τα δημοσιεύματα στον Τύπο βασίστηκαν στις δύο αυτές επιστολές τις οποίες τις χρησιμοποίησαν αδιάκριτα. Τα έγκυρα έντυπα σε όλον τον κόσμο υποτίθεται ότι έχουν επιστημονικούς συνεργάτες οι οποίοι ελέγχουν τα επιστημονικά δεδομένα πριν τα δημοσιεύσουν. Τίποτε τέτοιο δεν έγινε στην περίπτωση αυτή, οι δύο αυτές επιστολές έτυχαν πλήρους αποδοχής χωρίς καμία απολύτως αμφισβήτηση.
Πότε άρχισε να αμφισβητείται η «φυσική» προέλευση του ιού?
Το Φεβρουάριο το 2021 ένα κλιμάκιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας επισκέφθηκε την Κίνα και από τότε άρχισαν να «μαζεύονται σύννεφα» στη θεωρία ότι ο ιός προήλθε από τη Φύση. Μέχρι τότε υπήρχε ασφυκτική πίεση από τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας ότι είναι φυσική. Η σύνθεση του κλιμάκιου αυτού ήταν βέβαια καθαρώς προσανατολισμένη προς τις Κινεζικές αρχές. Ο πανταχού παρών Daszak, μέλος κι αυτός του κλιμακίου, δεν έκανε τίποτε άλλο παρά να διαβεβαιώνει πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την επίσκεψη στην Κίνα ότι ο ιός αυτός είχε φυσική προέλευση. Παρόλα αυτά, η επίσκεψη αυτή δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα για τις Κινεζικές αρχές. Ο λόγος ήταν πολύ απλός: δεν υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία για να στηρίξουν τη θεωρία ότι ο ιός προήλθε από τη Φύση.
Ένα στοιχείο που θα έπειθε αμέσως τους υπευθύνους του κλιμακίου θα ήταν να βρουν τα ίχνη του ιού αυτού στο περιβάλλον και τους ξενιστές από τους οποίους είχε περάσει. Κάτι παρόμοιο είχε γίνει στο παρελθόν με τους ιούς SARS1 και MERS. Για τον πρώτο ιό, τον SARS1, ο ενδιάμεσος ξενιστής είχε ταυτοποιηθεί μέσα σε μόλις τέσσερις μήνες. Όσο για τον δεύτερο ιό, τον MERS, ο ξενιστής του είχε βρεθεί σε εννέα μήνες. Το εκπληκτικό στην υπόθεση αυτή ήταν ότι μετά από δεκαπέντε ολόκληρους μήνες και μια εξονυχιστική έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση, οι Κινεζικές αρχές δεν μπορούσαν να βρουν τίποτα. Ο ενδιάμεσος ξενιστής του ιού παρέμενε άγνωστος όπως άγνωστο παρέμενε και το αρχικό δείγμα των νυχτερίδων από τις οποίες θεωρητικά «προήλθε». Οι Κινέζοι είχαν ψάξει παντού, ακόμα και στον ευαίσθητο πληθυσμό της Wuhan για να βρουν από πού πέρασε ο ιός. Τίποτε απολύτως δεν μπόρεσαν να βρουν. Από τότε η θεωρία ότι ο ιός είχε φυσική προέλευση πέρασε στη σφαίρα της εικασίας, μια και κανένα αποδεικτικό στοιχείο δεν μπόρεσε να τη στηρίξει.
Ξαφνικά η θεώρηση ότι ο ιός SARS2 μπορεί να προήλθε από κάποιο εργαστήριο, δεν ήταν και τόσο απίθανη πλέον. Σε μια τέτοια εκδοχή όμως, οι ερωτήσεις έρχονται καταιγιστικά. Καταρχήν ποιος είναι ο λόγος να θέλει να φτιάξει κάποιος στο εργαστήριο έναν τέτοιο ιό? Έναν ιό μάλιστα αυτής της επικινδυνότητας που θα μπορούσε να προκαλέσει παγκόσμια πανδημία.
Το γεγονός ότι οι ιολόγοι απέκτησαν τα εργαλεία να μεταβάλουν το γενετικό υλικό των ιών, τους έδωσε τη δυνατότητα να μπορούν να βρουν κατά πόσο είναι εφικτή μια διαπίδυση ενός ιού από κάποιο ζώο στον άνθρωπο. Αυτό -επιχειρηματολογούσαν- θα τους έδινε την ευκαιρία να προλάβουν πανδημίες. Πώς θα γινόταν αυτό? Με το να αυξάνουν στο εργαστήριο -τεχνητά- την επικινδυνότητα γνωστών ιών και να μελετάνε κατά πόσο θα μπορούσαν να επιμολύνουν τον άνθρωπο. Φαντάζει λίγο ανατριχιαστικό? Μερικά παραδείγματα αντίστοιχης δουλειάς, είναι όταν οι επιστήμονες αναδημιούργησαν τον ιό της γρίπης του 1918, επίσης όταν έδειξαν πώς ο σχεδόν εξαφανισμένος ιός της πολιομυελίτιδας μπορεί να συντεθεί από τη δημοσιευμένη αλληλουχία DNA του και τέλος όταν εισήγαγαν ένα γονίδιο ευλογιάς σε έναν σχετικό ιό για να τον μελετήσουν.
Αυτές οι «βελτιώσεις» ιών αναφέρονται ως «gain of function» πειράματα. Ελεύθερα αυτού του είδους την έρευνα θα τη μεταφράζαμε ως «λειτουργικό κέρδος» με την έννοια ότι κερδίζουμε σε λειτουργία αν γνωρίζουμε πώς μπορεί ένας ιός να επιμολύνει τον άνθρωπο. Ειδικά με τους κορωνοϊούς, η έρευνα αυτή εστιάστηκε στην πρωτεΐνη του ήλου, το περιβόητο καρφί, το οποίο λέγεται έτσι γιατί πραγματικά προεξέχει σαν καρφί από την επιφάνεια του ιού. Ένα τέτοιο παράδειγμα τροποποίησης έγινε το 2000, όταν Δανοί ερευνητές τροποποίησαν γενετικά το καρφί ενός κορωνοϊού που απαντάται στα ποντίκια, έτσι ώστε να επιμολύνει μόνο τις γάτες! Το καρφί του εκάστοτε κορωνοϊού είναι το καθοριστικό στοιχείο που δείχνει ποιος ζωντανός οργανισμός θα επιμολυνθεί. Τροποποιώντας αυτό, μπορεί κάποιος ερευνητής να επιμολύνει όποιο είδος ζωντανού οργανισμού επιθυμεί.
Οι ιολόγοι άρχισαν να ασχολούνται με την οικογένεια των κορωνοϊών μετά τις επιδημίες των SARS1 και MERS οι οποίες οφείλονταν σε τέτοιους κορωνοϊούς. Συγκεκριμένα, αυτό που τους ενδιέφερε κυρίως ήταν να βρουν ποιες αλλαγές πρέπει να γίνουν στο καρφί του ιού για να μπορέσει ο ιός να μολύνει έναν άνθρωπο. Γι’αυτόν τον λόγο, ερευνητές από το Ινστιτούτο Ιολογίας της Wuhan επισκέπτονταν συχνά διάφορες σπηλιές στην περιοχή Yunnan στην Νότια Κίνα όπου ξέρανε ότι θα βρουν μεγάλους πληθυσμούς νυχτερίδων. Επικεφαλής των ερευνητών αυτών ήταν η Shi Zheng-li, με το παρατσούκλι «η κυρία με τις νυχτερίδες» η οποία και μάζευε εκατοντάδες είδη νυχτερίδων από τις σπηλιές αυτές.
Η Shi συνεργάστηκε τότε με τον διαπρεπή ιολόγο-ερευνητή από το Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας των ΗΠΑ, το Δρ. Ralph S. Baric. Η έρευνά τους εστιαζόταν στο «πώς θα τροποποιήσουν το καρφί του κορωνοϊού των νυχτερίδων CoV, έτσι ώστε να επιμολύνει ανθρώπους». Προϊόν αυτής της έρευνας ήταν η δημιουργία ενός καινούργιου ιού, τον οποίον τον έφτιαξαν παίρνοντας τη ραχοκοκαλιά του SARS1 και βάζοντας στη θέση του καρφιού του ένα καρφί από άλλον ιό, γνωστό ως SHC014-CoV. Αυτό έγινε το Νοέμβριο του 2015, όπου είδαν ότι όντως, ο καινούργιος αυτός ιός μπορούσε να επιμολύνει τα κύτταρα του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος ανθρώπου. Τα πειράματα πραγματοποιήθηκαν σε συνθήκες εργαστηρίου και σε καλλιέργεια ανθρώπινων κυττάρων.
Ο καινούργιος αυτός ιός που δημιούργησαν ονομαζόταν SHC014-CoV/SARS1 και επιστημονικά ήταν γνωστός ως «χίμαιρα». Όπως η Χίμαιρα της Ελληνικής Μυθολογίας που είχε κεφάλι λιονταριού, σώμα κατσίκας και ουρά φιδιού, έτσι κι ο νέος αυτός ιός είχε σώμα SARS1 και καρφί SHC014-CoV. Το γονιδίωμά του περιείχε γενετικό υλικό από δύο ιούς. Αν λοιπόν ο ιός που δημιούργησε την παγκόσμια πανδημία -ο γνωστός και ως SARS2- ήταν όντως εργαστηριακό κατασκεύασμα, θα έπρεπε να είχε κατασκευαστεί από το πρωτότυπο της χίμαιρας αυτής -τον SHC014-CoV/SARS1 chimera- τον ιό που είχαν ήδη κατασκευάσει οι Shi και ο Baric από το 2015. Μια τέτοια πιθανή εξέλιξη φάνηκε να ανησυχεί τους ερευνητές παγκοσμίως πολύ πριν ξεσπάσει η πανδημία.
«Αν ποτέ ο ιός αυτός ξεφύγει από το εργαστήριο, κανείς δεν μπορεί να φανταστεί τις συνέπειες» έλεγε ο Simon Wain-Hobson, ένας διάσημος ιολόγος στο Ινστιτούτο Παστέρ στο Παρίσι.
Οι Shi και ο Baric όμως δεν φάνηκαν να πτοούνται. Για να στηρίξουν την έρευνά τους έφεραν το γνωστό αμφιλεγόμενο επιστημονικό επιχείρημα ότι «τα καλά της έρευνας αυτής είναι βαρύτερα από τα κακά» και εννοούσαν ότι θα μπορούσαν να μελετήσουν πιθανές διαπιδύσεις ιών από ζώα σε ανθρώπους. Την ίδια στιγμή, επιτροπή ειδικών ιολόγων παγκοσμίως ανέφερε στο πόρισμά της ότι η έρευνα στην «κατασκευή χιμαιρικών ιών από υπάρχοντα είδη» είναι πολύ ριψοκίνδυνη και πρέπει να καταργηθεί.
«Βρισκόμαστε σε ένα πολύ κρίσιμο σημείο στην έρευνα του «λειτουργικού κέρδους» (Gain of Function Research, GOF). Η δυνατότητα να φτιάξουμε νέους χιμαιρικούς ιούς πρέπει να αξιολογηθεί πολύ προσεκτικά μια και είναι πολύ επικίνδυνη. Αν είναι να φτιάξουμε μια καινούργια Πολιτική γύρω από αυτό το θέμα, θα ήταν πολύ σημαντικό να αντιπαραβάλουμε τον κίνδυνο από αυτούς τους ιούς σε περίπτωση διαφυγής τους από τα εργαστήρια με το κέρδος που έχουμε από τη μελέτη τους» συνέχιζε η επιτροπή αυτή στο πόρισμά της. Αυτό το πόρισμα δημοσιεύτηκε το 2015, αμέσως μετά τη δημοσίευση των Shi και Baric για το «επίτευγμά» τους. Η ειρωνεία είναι ότι χρειάστηκαν λίγα χρόνια για να επιβεβαιωθούν οι φόβοι των ειδικών ιολόγων. Τώρα, το 2021, βλέποντας πίσω στο 2015, γίνεται φανερό ότι το «κέρδος» από την έρευνα αυτή που τόσο σθεναρά υπερασπίζονταν οι Shi και Baric ήταν απολύτως μηδενικό. Αντιθέτως, οι συνέπειες μιας υποτιθέμενης διαφυγής ενός ιού όπως ο SARS2 από το εργαστήριο θα ήταν καταστροφικές.
Το Ινστιτούτο Ιολογίας της Wuhan
Η ιστορία των δύο επιστημόνων Shi και Baric πάει αρκετά χρόνια πίσω. Ο Baric είχε στο παρελθόν διδάξει τη Shi τη γενική μεθοδολογία τροποποίησης κορωνοϊών έτσι ώστε να επιτίθενται σε άλλα είδη ζωντανών οργανισμών, να κάνουν δηλαδή τη διαπίδυση από είδος σε είδος. Αυτό που τους ενδιέφερε ήταν κυρίως τα ανθρώπινα κύτταρα και γι’αυτό το σκοπό δούλευαν είτε με ανθρώπινες κυτταρικές σειρές είτε με «ανθρωποποιημένα» ποντίκια. Τα ποντίκια αυτά προσφέρουν ένα εύκολο αντικατάστατο των ανθρώπινων ιστών κι έχουν βοηθήσει τους επιστήμονες σε όλα τα πεδία έρευνας. Ένα παράδειγμα τέτοιων ποντικιών ήταν κι αυτό που χρησιμοποίησαν οι Shi και Baric και μάλιστα αυτό που τους ενδιέφερε ήταν να εκφράζουν τα ποντίκια αυτά την πρωτεΐνη του υποδοχέα της αγγειοτενσίνης ΙΙ στην επιφάνεια των κυττάρων που επενδύουν τους βλεννογόνους των ανωτέρων αναπνευστικών οδών του ανθρώπου (ACE2).
H Shi μετά τις σπουδές της με τον Baric στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, γύρισε πίσω στην Κίνα όπου και συνέχισε τις έρευνές της πάνω στη γενετική τροποποίηση των κορωνοϊών και συγκεκριμένα στην όσο πιο δυνατή επιμόλυνση ανθρώπινων κυττάρων. Πώς γίνεται αυτό γνωστό? Κατά μια διαβολική σύμπτωση, η δουλειά της Shi είχε ευθεία χρηματοδότηση από το NIAID, National Institute of Allergy and Infectious Diseases, το Ινστιτούτο Αλλεργίας και Λοιμογόνων Νόσων των ΗΠΑ. Τα κονδύλια αυτά είναι δημόσια έγγραφα στα οποία πρέπει να αναγράφονται λεπτομερώς πού πάνε τα χρήματα αυτά, πώς ακριβώς θα διατεθούν και τι έρευνα θα γίνει με αυτά.
Ας ακολουθήσουμε την πορεία των κονδυλίων αυτών. Καταρχήν τα χρήματα πηγαίνανε στον Daszak, ο οποίος έπαιζε το ρόλο του διαμεσολαβητή. Ο Daszak ήταν τον καιρό εκείνο πρόεδρος του οργανισμού EccoHealth Alliance (…του οργανισμού για την πρόληψη των πανδημιών). Με την μεσολάβηση του Daszak τα χρήματα κατέληγαν στην Shi και την ομάδα της. Τα έγγραφα των κονδυλίων για τα έτη 2018 και 2019 στα οποία υπήρχαν τα αρχικά CoV (κορωνοϊός) και S protein (η πρωτεΐνη του καρφιού) αναφέρουν συγκεκριμένα πώς θα γίνουν οι έρευνες:
«Οι προβλέψεις μας για την μετάδοση του CoV μεταξύ των ειδών: θα εξετασθούν πειραματικά μοντέλα πρόβλεψης για ισχυρή επιμόλυνση του ξενιστή χρησιμοποιώντας γενετικές τεχνικές, ψευδοϊούς και κυρίως δοκιμασίες πρόσδεσης στον υποδοχέα του καρφιού. Τα πειράματα θα γίνουν σε κυτταρικές σειρές πολλών ειδών όπως επίσης και σε «ανθρωποποιημένα» ποντίκια.
Το κονδύλι που χρηματοδότησε την έρευνα της Shi μέσω του Daszak:
Understanding the Risk of Bat Coronavirus Emergence
Project Number 2R01AI110964-06
Contact PI/Project Leader DASZAK, PETER
Awardee Organization ECOHEALTH ALLIANCE, INC.
Και συνεχίζει η αναφορά στην εν λόγω έρευνα: «θα χρησιμοποιηθεί η γενετική αλληλουχία της πρωτεΐνης του καρφιού, επίσης τεχνολογία κλωνοποιημένης επιμόλυνσης και τέλος επιμόλυνση σε κυτταρικές σειρές καθώς και σε ανθρωποποιημένα ποντίκια έτσι ώστε να βρεθούν τα όρια απόκλισης στις αλληλουχίες της πρωτεΐνης του καρφιού (S) που μπορεί να προβλέπουν πιθανότητα διαπίδυσης σε άλλα είδη».
Με άλλα λόγια αυτό σημαίνει ότι η έρευνα της Shi είχε στόχο να κατασκευαστεί στο εργαστήριο ένας καινούργιος κορωνοϊός με την όσο το δυνατό μεγαλύτερη δυνατότητα επιμόλυνσης στον άνθρωπο. Πιο συγκεκριμένα, το πραγματικό σχέδιο της Shi ήταν να βρει τα γονίδια που κωδικοποιούν το καρφί που δίνει την πιο ισχυρή σύνδεση με τον υποδοχέα της Αγγειοτενσίνης ΙΙ. Στη συνέχεια θα χαρτογραφούσε κάθε καρφί που συνδέεται με τον υποδοχέα και με πόση έλξη γίνεται αυτή η σύνδεση. Αφού είχε βρει ποιο καρφί συνδέεται με πόση έλξη στον υποδοχέα, έπαιρνε τη συγκεκριμένη αλληλουχία του καρφιού και την εισήγαγε στη ραχοκοκαλιά γονιδιωμάτων άλλων ιών (τεχνολογία κλωνοποιημένης επιμόλυνσης) φτιάχνοντας έτσι τις χιμαιρικές σειρές των κορωνοϊών. Αυτές οι σειρές στη συνέχεια θα εξετάζονταν σε κύτταρα (in vitro) είτε σε ανθρωποποιημένα ποντίκια (in vivo) για να καθορισθεί η αποτελεσματικότητά τους. Αυτή ήταν η έρευνα η οποία -υποτίθεται- θα μας βοηθούσε να προβλέψουμε την πιθανότητα διαπίδυσης των κορωνοϊών από νυχτερίδες σε ανθρώπους!
Η μεθοδική προσέγγιση της έρευνας αυτής, σκοπό είχε να βρεθεί ο καλύτερος δυνατός συνδυασμός ραχοκοκαλιάς και καρφιού έτσι ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική η επιμόλυνση στον άνθρωπο. Μια τέτοιου είδους έρευνα θα ήταν αυτή που θα μπορούσε να δημιουργήσει και τον ιό της πανδημίας, τον SARS2, αν αυτός όντως κατασκευάστηκε στο εργαστήριο.
Κανείς όμως δεν μπορεί να αποδείξει κάτι τέτοιο μια και το εργαστήριο της Shi παραμένει ερμητικά κλειστό και τα αρχεία του σφραγισμένα. Αν κάποιος όμως θα μπορούσε να τον παράγει τεχνητά, αυτός θα ήταν κάποιος ερευνητής σαν την Shi, η οποία έκανε ακριβώς αυτή την έρευνα. «Είναι φανερό ότι στο Ινστιτούτο Ιολογίας της Wuhan κατασκευάζονται συστηματικά καινούργιοι χιμαιρικοί κορωνοϊοί και ελέγχεται η ικανότητά τους να προσβάλλουν ανθρώπινα κύτταρα στον υποδοχέα της Αγγειοτενσίνης ΙΙ, ύστερα από έρευνες σε ανθρωποποιημένα ποντίκια» έλεγε ο Richard H. Ebright, ένας μοριακός βιολόγος από το Rutgers University και ειδικός σε θέματα βιοασφάλειας.
«Είναι επίσης φανερό», συνεχίζει ο Ebright, ότι «ανάλογα με το γονιδιακό υλικό που έχει επιλεχθεί για ανάλυση, αυτή η ερευνητική δουλειά θα μπορούσε να είχε παράγει αυτόν τον ίδιο τον SARS-CoV-2 ή ένα πολύ συγγενικό πρόγονό του». Γονιδιακό υλικό ο Ebright θεωρεί την κατάλληλη ραχοκοκαλιά η οποία θα μπορούσε να φιλοξενήσει τον πιο μολυσματικό τύπο καρφιού.
Από τα προαναφερθέντα, γίνεται φανερό ότι η θεωρία της εργαστηριακής προέλευσης του ιού SARS2 δεν δείχνει απλά προς την κατεύθυνση του Ινστιτούτου στη Wuhan. Η εργαστηριακή προέλευση μπορεί να αποδειχθεί αν κάποιος κάνει μια λεπτομερή έρευνα πάνω στη δουλειά που γινόταν εκεί από επιστήμονες όπως η Shi, με τη αδρή χρηματοδότηση του Αμερικανικού Ινστιτούτου Αλλεργίας και Λοιμωδών Νόσων (NIAID). Τα αρχεία των εργαστηρίων παραμένουν ερμητικά κλειστά, παρόλα αυτά.
Ακόμα και στην περίπτωση που το κονδύλι έλεγε να γίνει η έρευνα όπως περιεγράφηκε παραπάνω, πώς μπορεί κανείς να γνωρίζει αν όντως η Shi κι η ομάδα της κάνανε αυτά που έγραφαν ότι θα κάνουν? Κάτι τέτοιο μπορεί να το επιβεβαιώσει μόνο ο Daszak, οποίος, το μόνο που έκανε από την αρχή της πανδημίας ήταν να βαφτίζει ως «θεωρία συνομωσίας» κάθε προσπάθεια προσέγγισης της αλήθειας για την προέλευση του ιού.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, στις 9 Δεκεμβρίου του 2019, λίγο πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας, ο Daszak δίνει μια απίστευτη συνέντευξη. Με μεγάλη περηφάνεια ανακοίνωνε στον κόσμο ότι οι ερευνητές του Ινστιτούτου Ιολογίας της Wuhan κατάφεραν να επαναπρογραμματίσουν την πρωτεΐνη του καρφιού του ιού και να δημιουργήσουν χιμαιρικές σειρές κορωνοϊών, ικανών να επιμολύνουν ανθρωποποιημένα ποντίκια!
«Κι επιτέλους, μετά από 6 με 7 χρόνια σκληρής δουλειάς καταφέραμε να βρούμε πάνω από 100 νέους κορωνοϊούς οι οποίοι είναι πολύ κοντά στον SARS» έλεγε στο 28ο λεπτό της συνέντευξής του. «Μερικοί από τους ιούς αυτούς μπορούν να εισέλθουν σε ανθρώπινα κύτταρα και μερικοί από αυτούς μπορούν να προκαλέσουν τη νόσο με τα συμπτώματα του SARS σε ανθρωποποιημένα ποντίκια. Μάλιστα, η νόσος αυτή δεν έχει γνωστή θεραπεία κι ούτε υπάρχει εμβόλιο εναντίον της. Καταλαβαίνετε ότι υπάρχει πραγματικός κίνδυνος εδώ…» συνέχιζε ο Daszak.
Δημοσιογράφος: «Εννοείτε ότι δεν έχει βρεθεί θεραπεία για τους κορωνοϊούς αυτούς κι ούτε υπάρχει γνωστό εμβόλιο εναντίον τους, αυτό λέτε? Τότε πώς μπορούμε να προστατευθούμε?»
Daszak: «Κοιτάξτε, μπορεί κανείς εύκολα να τροποποιήσει κορωνοϊούς στο εργαστήριο. Η πρωτεΐνη του καρφιού είναι αυτή που φέρει την ευθύνη για τη διαπίδυση από είδος σε είδος. Έτσι λοιπόν, μπορείς να πάρεις την αλληλουχία της πρωτεΐνης αυτής κι εμείς ξέρετε συνεργαστήκαμε με τον Ralph Baric του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας για να το φτιάξουμε αυτό. Στη συνέχεια, βάζεις την αλληλουχία της πρωτεΐνης του καρφιού σε μια γνωστή ραχοκοκαλιά ενός άλλου ιού και συνεχίζεις στο εργαστήριο. Μπορείς έτσι να δεις περίπου πόσο αποτελεσματικός θα είναι ο νέος χιμαιρικός ιός επειδή υπάρχει αυτή η πολύ μεγάλη ποικιλομορφία στους ιούς αυτούς. Τώρα, κανονικά, για να φτιάξεις ένα εμβόλιο εναντίον του SARS πρέπει να ξέρεις προκαταβολικά με ποιο στέλεχος του ιού θα ασχοληθείς, να υπάρχει ένα στέλεχος που θα μπορούσε να προκαλέσει πανδημία. Αυτό που είπαμε εμείς να κάνουμε ήταν να «πειράξουμε» παραπάνω το συγκεκριμένο στέλεχος του SARS για να φτιάξουμε ένα καλύτερο εμβόλιο».
Τι εννοούσε ο Daszak όταν έλεγε ότι είχαν σκοπό να κάνουν μια περεταίρω τροποποίηση του ιού SARS? Μήπως εννοούσε το σημείο κατάτμησης της φουρίνης στο στέλεχος της αλληλουχίας του καρφιού? Αν αναφερόταν σε κάτι τέτοιο, τότε γίνεται γνωστό ότι είχε στο νου του μια πολύ δυνατή έλξη του καρφιού με τον υποδοχέα του (ACE 2) οπότε μιλάμε για πολύ μολυσματική μορφή του ιού. Θα μιλήσουμε παρακάτω για τη φουρίνη και το τι ακριβώς κάνει στο καρφί του ιού. Στην ουσία δηλαδή ο Daszak αναφερόταν στο μέλλον κι εννοούσε ότι αν φτιάξεις ένα μολυσματικό κορωνοϊό τότε μπορείς να φτιάξεις και το εμβόλιό του από την πρωτεΐνη του καρφιού του.
Μόνο να φανταστεί μπορεί κανείς την έκπληξη του Daszak όταν εξερράγη η επιδημία στη Wuhan λίγες μέρες αργότερα… Ήταν ο μόνος που ήξερε σε όλη την έκτασή της τη δουλειά που γινόταν στο Ινστιτούτο Ιολογίας της Wuhan, ότι δηλαδή κατασκεύαζαν τεχνητά στο εργαστήριο κορωνοϊούς ικανούς να επιμολύνουν ανθρώπους. Επίσης ήταν γνώστης των ελλιπών μέτρων προστασίας που είχε το Ινστιτούτο προς τους ερευνητές του, οι οποίοι εύκολα θα μπορούσαν να μολυνθούν από τον ιό αυτόν.
Όταν λοιπόν ξέσπασε η επιδημία, αντί να παραδώσει στις Αρχές όλα τα στοιχεία που θα τους βοηθούσαν να κάνουν πιο αποτελεσματική τη δουλειά τους, ο Daszak προσπάθησε με νύχια και με δόντια να πείσει το κοινό ότι η επιδημία ήταν απίθανο να προήλθε από το Ινστιτούτο που παρήγε αυτούς τους σούπερ-ιούς. «Η ιδέα ότι ο ιός διέρρευσε από το εργαστήριο είναι μια απλή ανοησία, απλά δεν είναι αλήθεια», δήλωνε ευθαρσώς σε μια συνέντευξη τον Απρίλιο του 2020!
Η συνέχεια στο δεύτερο (και τρίτο μέρος)….
orthopraxia.gr
