Περὶ Ἐλπίδος καὶ Ἀγάπης (Ἁγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως)

Περὶ Ἐλπίδος καὶ Ἀγάπης (Ἁγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως)

ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΙΕΡΑ ΚΑΤΗΧΗΣΙΣ (εκδόσεις Ρηγοπούλου, σ. 152-155, Δ’ έκδοση, Πρώτη έκδοση το 1899) / Αντιγραφή orthopraxia.gr

§ 3. ΠΕΡΙ ΕΛΠΙΔΟΣ

Τί ἐστιν ἐλπίς;

Ἐλπίς ἐστιν ἀγαθῶν προσδοκία, καὶ ὁμολογία καὶ βεβαίωσις τῆς πίστεως. Ὁ πιστεύων ἐλπίζει ότι θέλει ἀπολαύσει τὴν αἰώνιον ζωήν.

Ὁποία τις ἀνάγκη νὰ εἶναι ἡ ἐλπὶς τοῦ πιστοῦ;

– Τελεία καὶ σταθερά, διότι ἡ τοιαύτη ἐλπὶς σώζει τοὺς πιστεύοντας.

Πότε ἡ ἐλπὶς εἶναι τελεία καὶ σταθερά;

Οταν ἡ πίστις εἶναι ζῶσα· ἡ ζῶσα πίστις τελειοῖ τὴν ἐλπίδα καὶ ἀναδεικνύει αὐτὴν σταθερὰν καὶ βεβαίαν· ἡ νεκρὰ πίστις ἔχει τὴν ἐλπίδα ἐπισφαλῆ καὶ ἀβεβαίαν.

Τίνι τρόπῳ ἡ ζῶσα πίστις τελειοῖ τὴν ἐλπίδα;

Ἡ ζῶσα πίστις ἀναπτύσσει τὴν ἀγάπην, ἡ δὲ ἀγάπη ἀναδεικνύει τὴν καθαρὰν συνείδησιν, ἡ καθαρὰ συνείδησις γεννᾷ πρὸς τὸν Θεὸν παρρησίαν καὶ αὕτη ἄγει εἰς τὴν βεβαίαν καὶ ἀκλινῆ ἐλπίδα· διότι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἐκκέχυται εἰς τὴν καρδίαν τοῦ πιστοῦ.

Τίνα εἰσὶ τὰ χαρακτηριστικὰ γνωρίσματα τοῦ ἐλπίζοντος ἐπὶ Κύριον;

Ταῦτά εἰσι· ἡ εἰρήνη τῆς συνειδήσεως, τὸ ἐγκαυχᾶσθαι ἐν ταῖς θλίψεσιν, ἡ ἀπεκδοχὴ τῶν μελλόντων ἀγαθῶν, καὶ τὸ ὑπομένειν μετὰ καρτερίας τὰς ἐπιφορὰς τῶν δεινῶν· ὁ ᾿Απόστολος Παῦλος λέγει: Δικαιωθέντες ἐκ πίστεως εἰρήνην ἔχομεν πρὸς τὸν Θεὸν διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ….. καὶ καυχώμεθα ἐπ᾿ ἐλπίδι τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, οὐ μόνον δὲ ἀλλὰ καὶ καυχώμεθα ἐν ταῖς θλίψεσιν, εἰδότες, ὅτι θλῖψις ὑπομονὴν κατεργάζεται, ἡ δὲ ὑπομονὴ δοκιμήν, ἡ δὲ δοκιμὴ ἐλπίδα, ἡ δὲ ἐλπὶς οὐ καταισχύνει, ὅτι ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἐκκέχυται ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν διὰ πνεύματος ἁγίου τοῦ δοθέντος ἡμῖν (Ρωμ. ε΄. 1-5, πρβλ. η΄. 2425 καὶ Β΄. Κορινθ. γ΄. 12-13).

Ποῖος εἶναι ὁ καρπὸς τῆς ἐλπίδος;

– Ἡ προσευχὴ καὶ ἡ λατρεία τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἐλπὶς ἀνυψοῖ τὸν νοῦν καὶ τὴν καρδίαν πρὸς τὸν Θεόν, καὶ φέρει εἰς τὴν μετὰ τοῦ Θεοῦ κοινωνίαν· αὕτη κινεῖ τὴν γλῶσσαν εἰς ὑμνῳδίαν καὶ ὑπαγορεύει τὰ πρὸς σωτηρίαν αἰτήματα.

Τί ὀφείλει ὁ ἄνθρωπος παρὰ τοὺ Θεοῦ νὰ ζητῇ;

— Τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ· ταῦτα ὁ Σωτὴρ ἡμῶν ἐδίδαξε τὰ αἰτήματα εἰπών: «Αἰτεῖτε πρῶτον τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν» (Ματθ. ς΄. 33).

Τί ἔτι ὀφείλομεν νὰ ζητῶμεν παρὰ τοῦ Θεοῦ διὰ τῆς προσευχῆς; – 1) Νὰ αὐξήσῃ ἡμῶν τὴν πίστιν, νὰ στερεώσῃ ἡμῶν τὴν ἐλπίδα, καὶ νὰ διαθερμάνῃ ἡμῶν τὴν καρδίαν εἰς τὴν ἀγάπην πρὸς αὐτὸν καὶ πρὸς τὸν πλησίον ἡμῶν· καὶ 2) τὴν σωτηρίαν παντὸς τοῦ κόσμου.

῾Ο μὴ προσευχόμενος πρὸς τὸν Θεὸν τί δεικνύει; — Οτι ἔχει νεκρὰν πίστιν, καὶ ἀβεβαίαν ἐλπίδα.

Ὀφείλει ὁ χριστιανὸς νὰ προσεύχηται καθ᾽ ἑκάστην;

Μάλιστα. Ὁ ᾿Απόστολος Παῦλος παραγγέλλει ἡμᾶς λέγων· «ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε, ἐν παντὶ εὐχαριστεῖτε· τοῦτο γὰρ θέλημα Θεοῦ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ εἰς ὑμᾶς» (Α΄. Θεσσ. ε΄. 17).

Ἐν τῇ προσευχῇ ἡμῶν ὑπὲρ τίνων ὀφείλομεν – Ὑπὲρ ἡμῶν αὐτῶν, ὑπὲρ πάντων τῶν Χριστιανῶν καὶ ἐν γένει ὑπὲρ πάντων ἀνθρώπων, ὑπὲρ τῶν βασιλέων καὶ τῶν ἐν ὑπεροχῇ ὄντων· ὁ ᾿Απόστολος Παῦλος ἐντέλλεται λέγων: «Παρακαλῶ οὖν πρῶτον πάντων ποιεῖσθαι δεήσεις, προσευχάς, ἐντεύξεις, εὐχαριστίας ὑπὲρ πάντων ἀνθρώπων, ὑπὲρ βασιλέως καὶ πάντων τῶν ἐν ὑπεροχῇ ὄντων, ἵνα ἥρεμον καὶ ἡσύχιον βίον διάγωμεν ἐν πάσῃ εὐσεβείᾳ καὶ σεμνότητι· τοῦτο γὰρ καλὸν καὶ ἀπόδεκτον ἐνώπιον τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Θεοῦ, ὃς πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν (Α΄. Τιμοθ. β΄. 1-4).

νὰ προσευχώμεθα;

Ἐπίσης ὀφείλομεν νὰ προσευχώμεθα τῷ Θεῷ ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν ἡμῶν, διότι ἐντολή ἐστι τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, ὅστις ἐντέλλεται ἡμῖν λέγων· «ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς, εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμῖν, καὶ προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς» (Λουκ. ς΄ 27—28 καὶ Ρωμ. ιβ΄. 14).

Ποῦ ὀφείλει ὁ ἄνθρωπος νὰ προσεύχηται;

Καὶ κατ᾽ ἰδίαν καὶ μετὰ τῆς Ἐκκλησίας· ὁ προφήτης Δαυΐδ περὶ τῆς κατ᾽ ἰδίαν προσευχῆς λέγει· «ἐν παντὶ τόπῳ τῆς δεσποτείας αὐτοῦ εὐλόγει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον»(Ψλ.ρβ΄. 22)· περὶ δὲ τῆς κοινῆς προσευχῆς λέγει· «ἐν Ἐκκλησίαις εὐλογεῖτε τὸν Θεὸν» (Ψαλ. ξζ΄ 27).

῾Ο ᾿Απόστολος Παῦλος συνιστᾷ νὰ συνερχώμεθα ἐν Ἐκκλησίαις καὶ προσευχώμεθα ἐν εἰρήνῃ καὶ οὐχὶ ἐν ἀκαταστασίᾳ· «οὐ γάρ ἐστιν ἀκαταστασίας ὁ Θεός, ἀλλ᾽ εἰρήνης, ὡς ἐν πάσαις ταῖς Ἐκκλησίαις τῶν ἁγίων» (Α΄. Κορινθ. ιδ΄. 1—33-40).

Ἡ προσευχὴ πῶς δέον ἐστὶ νὰ θεωρῆται;

— Ως κλίμαξ ἀνάγουσα πρὸς τὸν Οὐρανόν· ὡς πνευματικὴ θυσία καὶ προσφορά, καὶ ὡς ἔκφρασις τῆς πρὸς τὸν Θεὸν ἀγάπης.

Πῶς δέον ἐστὶ νὰ γίνηται;

Μετὰ διανοίας εὐχαρίστου, καθαρᾶς καρδίας καὶ ἀνυποκρίτου, καὶ χειλέων ἁγνῶν, καὶ γλώσσης λαλούσης ἀλήθειαν· διότι ἡ οὕτω γινομένη προσευχὴ οἶδε, κατὰ τὸν Χρυσόστομον, φθάσαι τὸ ἀκολάκευτον οὖς τοῦ Δεσπότου· ὅπου δὲ εὐχὴ καὶ εὐχαριστία, ἐκεῖ ῾Αγίου Πνεύματος παραγίνεται Χάρις καὶ φυγαδεύονται δαίμονες, καὶ πᾶσα ἀντικειμένη δύναμις δραπετεύει καὶ ἀφίσταται· ὁ δὲ Γρηγόριος ὁ Νύσσης λέγει ὅτι· «Ἐκ τοῦ προσεύχεσθαι περιγίνεται τὸ μετὰ τοῦ Θεοῦ εἶναι· χωρίζεται δὲ τοῦ Θεοῦ ὁ μὴ συνάπτων ἑαυτὸν διὰ προσευχῆς τῷ Θεῷ· τὸν δὲ τοῦ Θεοῦ χωριζόμενον ἀνάγκη πᾶσα τῷ ἐναντίῳ συνάπτεσθαι».

Ὁ αὐτὸς Γρηγόριος λέγει καὶ τὰ ἑξῆς περὶ ἠθικῆς δυνάμεως τῆς προσευχῆς. «Προσευχὴ σωφροσύνης ἐστὶ φυλακτήριον, παρθενίας σφραγίς, θυμοῦ παιδαγωγία, τύφου καταστολή, μνησικακίας καθάρσιον, φθόνου καθαίρεσις, εἰρήνης ἀσφάλεια».

Τί ὑπόσχεται ὁ Σωτὴρ νὰ δώσῃ τοῖς προσευχομένοις;

—«Οτι ὅσα ἂν αἰτήσωνται τὸν πατέρα ἐν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ δώσει αὐτοῖς» (Ἰωάν. ιε΄. 16)· καὶ παραγγέλλει νὰ αἰτῶμεν, ὅπως λαμβάνωμεν, λέγων. «Αἰτεῖτε καὶ δοθήσεται ὑμῖν, ζητεῖτε καὶ εὑρήσετε, κρούετε καὶ ἀνοιγήσεται ὑμῖν· πᾶς γὰρ ὁ αἰτῶν λαμβάνει, καὶ ὁ ζητῶν εὑρίσκει, καὶ τῷ κρούοντι ἀνοιγήσεται» (Ματθ. ζ΄. 7).

Τί ὀφείλει λοιπὸν ὁ χριστιανὸς νὰ πράττῃ;

Νὰ προσεύχηται εἰς τὸν Θεὸν μετὰ βεβαίας ἐλπίδος καὶ πεποιθήσεως πρὸς τὸν υἱὸν αὐτοῦ καὶ νὰ ἐμμένῃ ἐν τῇ προσευχῇ καὶ θέλει λάβει τὰ ζητούμενα παρὰ Θεοῦ ἀγαθά· ἀνάγκη ὅμως νὰ μὴ ὦμεν μικρολόγοι καὶ νὰ μὴ ζητῶμεν ἀνάξια τῷ Θεῷ αἰτήματα, μὴ μικρολογίας καταγνωσθῶμεν ἐκ τοῦ μικρὰ αἰτεῖν ἡμᾶς καὶ τοῦ διδόντος ἀνάξια (Ναζιανζ. ἴδε καὶ λογ. Θησαύρ. κεφ. Ξς’ σελ. 180–187).


§ 4. ΠΕΡΙ ΑΓΑΠΗΣ

Τί ἐστιν ἀγάπη πρὸς τὸν Θεόν;

— ᾿Αγάπη πρὸς τὸν Θεόν ἐστι γνῶσις Θεοῦ· διότι ὁ ἀγαπῶν ἀγαπᾷ δ,τι ἐγνώρισεν, ἀδύνατον δέ τις νὰ ἀγαπήσῃ τὸ ἄγνωστον· ἄρα ὁ ἀγατ πῶν ἐγνώρισε τὸν Θεόν.

Πῶς ὁ ἀγαπῶν ἠδυνήθη νὰ γνωρίσῃ τὸν Θεόν;

– α) Εκ τῆς γενομένης αὐτῷ ἀποκαλύψεως διὰ τοῦ δοθέντος αὐτῷ Πνεύματος ῾Αγίου, καὶ τῆς ἐκχυθείσης ἐν τῇ καρδίᾳ τοῦ πιστοῦ ἀγάπης τοῦ Θεοῦ (Ρωμ. ε΄. 5). β) Ἐκ τῆς παρουσίας αὐτοῦ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅστις ἐμφανίζει ἑαυτὸν τοῖς φυλάσσουσι τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ, καὶ τηροῦσι τὰ ἑαυτοῦ προστάγματα, καὶ ἐκζητοῦσιν αὐτὸν (Ἰωάν. ιδ´ 21 – 22, Εβρ. ια΄. 6). καὶ γ) Ἐκ τῶν ἀποκαλυπτομένων ἐν τῷ νῷ καὶ τῇ καρδίᾳ θείων τελειοτήτων, τῆς δόξης, τῆς σοφίας, τῆς δυνάμεως, τῆς προνοίας, τῆς ἀγαθότητος καὶ τῶν λοιπῶν θείων τελειοτήτων.

Ἡ ἀγάπη ὡς ἀρετὴ ποίαν θέσιν κατέχει μεταξὺ τῶν πρωτίστων ἀρετῶν;

– Τὴν πρώτην· διότι ὁ Παῦλος λέγει, ὅτι μείζων τῆς πίστεως καὶ ἐλπίδος ἡ ἀγάπη (Α΄. Κορινθ. ιγ΄. 13).

Τί ἐκφράζει ἡ πρὸς τὸν Θεὸν ἀγάπη;

Πόθον πρὸς ἕνωσιν μετὰ τοῦ Θεοῦ ὡς τοῦ ἄκρου ἀγαθοῦ. Ποία τις δέον νὰ ᾗ ἡ πρὸς τὸν Θεὸν ἀγάπη; – Καθαρά, εἰλικρινής, ἀνιδιοτελής, ἐνεργὸς καὶ σταθερά.