Μὲ πολλὴ προσευχὴ καὶ κατάνυξη, ἀλλὰ καὶ χωρὶς φωνές, νὰ γίνεται ἡ ψαλμωδία.

Μὲ πολλὴ προσευχὴ καὶ κατάνυξη, ἀλλὰ καὶ χωρὶς φωνές, νὰ γίνεται ἡ ψαλμωδία.


(Ἑρμηνεία εἰς τὸν ΟΕ’ τῆς ΣΤ’ ἀπὸ τὸν ἅγιο Νικόδημο τὸν Ἁγιορείτη)

ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΤΗΣ ΝΟΗΤΗΣ ΝΗΟΣ ΤΗΣ ΜΙΑΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (ΗΤΟΙ ΑΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΙΕΡΟΙ ΚΑΙ ΘΕΙΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ)  Εκδόσεις Ρηγοπούλου 2003

ΚΑΝΩΝ ὉΕ’:

Τοὺς ἐπὶ τῷ ψάλλειν ἐν ταῖς Ἐκκλησίαις παραγινομένους, βουλόμεθα, μήτε βοαῖς ἀτάκτοις κεχρῆσθαι, καὶ τὴν φύσιν πρὸς κραυγὴν ἐκβιάζεσθαι, μήτε τί ἐπιλέγειν τῶν μὴ ἐκκλησία ἁρμοδίων τε καὶ οἰκείων ἀλλὰ μετὰ πολλῆς προσοχῆς, καὶ κατανύξεως τὰς τοιαύτας ψαλμωδίας (Δευϊτ. ἰε. 30)

Ἑρμηνεία.

Ἡ ἐν ταῖς ἐκκλησίαις γινομένη ψαλμωδία, παρακάλεσίς εστὶ πρὸς τὸν Θεὸν διὰ νὰ ἐξιλεωθῇ εἰς τὰς ἁμαρτίας μας. Ὅποιος δὲ παρακαλεῖ καὶ δέεται, πρέπει νὰ ἔχῃ ἦθος τοπεινὸν καὶ καταγενυγμένον τὸ δὲ νὰ κραυγάζῃ τινάς, δηλοῖ ἦθος θρασὺ καὶ ἀνευλαβές. Διὰ τοῦτο προστάζει ὁ παρὼν Κανών, ὅτι οἱ ψάλλοντες εἰς τὰς ἐκκλησίας νὰ μὴ βιάζουν τὴν φύσιν των εἰς τὸ νὰ φωνάζουν δυνατά, ἀλλὰ μήτε ἄλλο τί νὰ λέγουν ἀνάρμοστον εἰς τὴν Ἐκκλησίαν. Ποῖα δὲν εἶναι τὰ ἀνάρμοστα εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, ἀποκρίνεται καὶ ἐρμηνεὺς Ζωναράς, ὅτι εἶναι τὰ γυναικοπρεπὴ μέλη, καὶ τὰ μινυρίσματα, (ταυτὸν εἰπεῖν τὰ πολλὰ τερερίσματα, καὶ ἡ ὑπερβολικὴ τῶν μελωδιῶν ποικιλία, ἡ ὁποία κλίνει εἰς πορνικὰ ἄσματα) ταῦτα οὔν πάντα προστάζει ὁ παρὼν Κανὼν νὰ λείψουν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησίαν, καὶ οἱ ψάλλοντες νὰ προσφέρουν τὰς ψαλμωδίας μὲ πολλὴν προσοχὴν εἰς τὸν Θεόν, ὅπου βλέπει εἰς τὰ ἀπόκρυφα τῆς καρδίας, δηλ. εἰς τὴν νοερῶς ἐν καρδίᾳ γινομένην ψαλμωδίαν καὶ προσευχὴν μᾶλλον, ἢ (παρὰ) εἰς τὰς ἐξωτερικὲς κραυγάς. Διότι τὸ ἱερὸν λόγιον τοῦ Λευϊτικοῦ διδάσκει, νὰ ῆναι εὐλαβεῖς πρὸς τὸν Θεὸν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ (1).

Συμφωνία.

Λέγει δὲ καὶ ὁ προφήτης Δαβίδ, «ψάλλατε συνετῶς» καὶ τοῦτο δὲ τὸ ρητὸν ἑρμηνεύων ὁ Μέγας Βασίλειος (όρ. κατ’ ἐπιτομ. σοῦ’.) λέγει: ἡ σύνεσις τῶν λόγων τῆς ἁγίας Γραφῆς παρομοιάζει μὲ τὴν ποιότητα τῶν φαγητῶν ὅπου τρώγει τὸ στόμα ἐπειδὴ κατὰ τὸν Ἰὼβ (κεφ. ἴβ’. 1.) Λάρυγξ μὲν σῖτα γεύεται – νοὺς δὲ ρήματα διακρίνει. Ἀνίσως λοιπὸν ἡ ψυχὴ τινος διακρίνῃ τὴν δύναμιν του κάθε λόγου, καθὼς ἡ γευσις διακρίνει τὴν ποιότητα κάθε φαγητοῦ, οὗτος πληρώνει τὴν Δαβιτικὴν αὐτην ἐντολήν. Προσθέτει δὲ ὁ ἴδιος Βασίλειος δρ. κατ’ ἐπιτ. σπά.) ὅτι ὅποιος δὲν πηγαίνει μὲ ἐπιθυμίαν νὰ ψάλλῃ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, ἢ νὰ διορθώνεται, ἢ νὰ διώκεται. Ἐὰν δὲ ῆναι ψάλται πολλοί, λέγει (ὀρ. κατ’ ἐπιτ. τζ’.) καὶ αὐτός, νὰ μεταχειριζωνται τὰς ψαλμωδίας, μὲ ἐφημερίαν, καθ’ ἑβδομάδα δηλαδή. “ὁ δέ της ἕν Λαοδ. ἰε προστάζει νὰ μὴ ψάλλῃ ἄλλος τινὰς ἐν τὴ Ἐκκλησία, ἔξω ἀπὸ τοὺς Κανονικούς, καὶ ἀπὸ διφθέρας ψάλλοντας ψάλτας, ἤτοι ἔξω ἀπὸ τους μετὰ μεμβρανης, ἢ ἄλλης χαρτίνης ψαλτικῆς ψάλλοντας. Ἀλλὰ καὶ ὁ κγ’. τῆς αὐτῆς λέγει, νὰ μὴ φοροῦν οἱ ψάλται ὀράριον ὅταν ψαλλωσι. Πρέπει δὲ ἀνάμεσα εἰς τοὺς ψαλμοὺς νὰ γίνεται καὶ ἀνάγνωσις (ἢ προσευχὴ) κατὰ τὸν ἰζ. τῆς αὐτῆς. (2).

(1) Δι’ ὸ καὶ ὁ θεῖος Χρυσόστομος (όμιλ. εἰς το, εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου σελ. 120. τόμ. ἔ.) ἐμποδίζει πολλὰ τὰς θυμελικὰς ψαλμωδίας, τὰς ὀρχήσεις τῶν χειρονομούντων, καὶ τὰς ἐκτεταμένας βοάς, καὶ ἀτάκτους φωνὰς ἑρμηνεύων γὰρ τὸ ψαλμικὸν ἐκεῖνο, «δουλεύσατε τῷ Κυρίῳ ἐν φόβῳ», σφοδρότατα μὲν ἐλέγχει ἐκείνους, ὅπου ἀνακατόνoυσι μὲ τὰ πνευματικὰ ἄσματα, τὰ ἐξωτερικὰ τῶν θεάτρων σχήματα, καὶ θέσεις, καὶ ἀσήμους φωνὰς (ὁποῖα εἶναι καὶ τώρα τὰ τερερίσματα, καὶ νενανίσματα, καὶ τὰ ἄλλα ἄσημα λόγια) καὶ λέγει, ὅτι ταῦτα εἶναι ἴδια, ὄχι τῶν δοξολογούντων τὸν Θεόν, ἀλλὰ τῶν παιζόντων, καὶ ἀνακατονόντων τὰ τῶν δαιμόνων παίγνια μὲ τὴν ἀγγελικὴν δοξολογίαν διδάσκει δὲ διὰ πολλῶν, ὅτι πρέπει μὲ φόβον καὶ συντετριμμένην καρδίαν νὰ ἀναπέμπωμεν τὰς δοξολογίας εἰς τὸν Θεόν, ἴνα αὗται γένωνται εὐπρόσδεκτοι, ὡς εὐῶδες θυμίαμα. Ἐπαινετὰ δὲ τῇ ἀληθείᾳ καὶ λόγου παντὸς ἄξια εἶναι καὶ ἐκεῖνα ὅπου λέγει ὁ σοφώτατος Μελέτιος ὁ Πηγὰς ἐν τῷ γ’. περὶ χριστιανισμοῦ, γράφων. «Ωσπερ οὔν τὸ σεμνὸν καὶ σύμμετρον τῆς μουσικῆς  εὐπρόσιτον διὰ τὸ ἀκμαιοτέρας κατασκευάζειν τὰς καρδίας, οἷον ἀνασπώσαν τὴν ψυχὴν τοῦ σώματος. » Ἁρμονία γὰρ τὼ πνεύματι οἰκειότατον, μέσην ἔχουσα φύσιν, σώματός τε παχύτητος, καὶ πνεύματος ἀϋλότητος. Οὕτῳ πάλιν ὑπέρμετρος μουσική, καὶ τὼ ἤδεὶ παρὰ τὸ μέτρον ἐνασχολουμένη, οὐχ ἤδύνει, ἀλλ’ ἐκλύει… διὰ τοῦτο γὰρ καὶ φωνὰς μόνον τῶν ἀνθρώπων ἀποδεχόμενοι ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, ὡς φύσει ἐνυπαρχούσας καὶ ἀπεριέργους, τὰ δι’ ὀργάνων κρούματα καὶ ἐμπνεύματα ἀποδιοπομπούσιν ὡς περιεργωδέστερα οἱ θεῖοι Πατέρες τὰ ὁποῖα ἀγωνίζονται νὰ ἐμβάσουν πάλιν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τινὲς τῶν τωρινῶν μουσικῶν μὲ τὰ ὀργανοειδὴ αὐτῶν ἄσματα. Τὰ δὲ τερερίσματα καὶ νενανίσματα τὰ ψαλλόμενα, δὲν φαίνονται νὰ ῆναι παλαιά, ἀλλὰ νεωτερικὰ καθ’ ὅτι εἰς τὰ ἐπιγραφόμενα τὼ Δαμασκηνῷ Ἰωάννῃ, καὶ τοὺς ἄλλους παλαιοὺς μουσικοὺς πονήματα, δὲν εὑρίσκονται τοιαῦτα ἄσημα λόγια καὶ κρατήματα, φαίνονται δὲ νὰ ἄρχισαν ἀπὸ τὸν καιρὸν Ἰωάννου τοῦ Κουκουζέλους. Ἀλλὰ τὰ κρατήματα oπου οἱ τωρινοὶ ψάλται ψάλλουσιν ἕν ταϊς ἀγρυπνίαις, μὲ τὸ νὰ ῆναι διπλά, πολλάκις δὲ καὶ τριπλὰ τοῦ κειμένου, ἀηδῆ τη ἀληθείᾳ καὶ ὀχληρᾷ γίνονται κοντὰ εἰς τοὺς εὐλαβεῖς ἀκροατὲς δι’ ὁ παρακαλοῦμεν τοὺς κανονικοὺς ψάλτας νὰ τὰ ψάλλουν σύντομα, διὰ νὰ ῆναι ἔνταυτὼ καὶ νοστιμώτερα, καὶ διὰ νὰ μείνῃ καὶ καιρὸς νὰ γίνεται ἀνάγνωσις, καὶ οἱ Κανόνες νὰ ψάλλωνται ἀργότερα, εἰς τὰ ὁποῖα στέκεται ὅλος καὶ τῆς ἀγρυπνίας ψυχικὸς καρπός. Λέγουσι δὲ τινες, ὅτι τὰ ἄσημα ταῦτα τερερίσματα ἔδέχθησαν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, ἶνα διὰ τῆς ἡδονῆς των ἕλκωσι τὸν ἁπλοῦν λαόν.

(2) Καθὼς τώρα συνειθίζει νὰ γίνεται εἰς τὰς ἀγρυπνίας, καὶ μάλιστα τὰς ἐν τῷ ἁγίῳ Ὀρει γενομένας, καὶ καθὼς πάλαι ἐγίνετο, ὼς ἀναφέρει ὁ Μέγας Βασίλειος (ἐπιστολὴ πρὸς τὸν Κλῆρον τῆς ἕν Νεοκαισαρεία Ἐκκλησίας) γράφων « Τὰ νὺν κεκρατηκότα ἔθη πάσαις ταῖς τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίας, συνωδὰ ἐστὶ καὶ σύμφωνα. Ἐκ νυκτὸς γὰρ ὀρθρίζει παρ’ ἡμῖν ὁ λαός… τελευταῖον ἀναστάντες τῶν “προσευχῶν, εἰς τὴν ψαλμωδίαν καθίστανται, νὺν μὲν διχὴ διανεμηθέντες, ἀντιψάλλουσιν ἀλλήλους . » Eπειτα πάλιν ἐπιτρέψαντες ἕν κατάρχειν τοῦ μέλους, οἱ λοιποὶ ὑπηχούσι, καὶ οὕτως ἐν τῇ ποικιλίᾳ τῆς ψαλμωδίας τὴν νύκτα διανέμοντες, μεταξὺ προσευχόμενοι. ὅρα δὲ ὅτι ἡ ψαλμωδία διαφέρει τῆς προσευχῆς, καθότι ἡ μὲν ψαλμωδία γίνεται μετὰ μέλους, ἢ δὲ προσευχή, χωρὶς μέλους. Καὶ ὅτι εἵς μὲν τοὺς παλαιοὺς ἢ ψαλμωδία ἐγίνετο εἰς τὸ ψαλτήριον τοῦ Δαβίδ. Διὸ καὶ εὑρίσκονται παλαιὰ ψαλτήρια ἀτονισμένα ὅλα μὲ φωνὰς τῆς μουσικῆς. Τὴν σημερὸν δὲ γίνεται το ἐναντίον, καὶ ἡ μὲν προσευχὴ μᾶς ἐστι τὸ ψαλτήριον ἀναγινωσκόμενον, οὐ οὗ μελωδούμενον πλὴν τῶν τριῶν πρώτων ψαλμῶν, καὶ τοῦ πολυελέου,), ἢ δὲ ψαλμωδία μας, τὰ περὶ τῆς νέας χἀριτος διαλαμβάνοντα τροπάρια. Οἱ θεοφόροι ὅμως πατέρες οἱ καλούμενοι Νηπτικοί, ψαλμωδίαν μὲν λέογουσι τὴν διὰ στόματος καὶ λόγου προσευχήν. Προσευχὴν δέ, τὴν διὰ τοῦ νοὸς γινομένην.

Αντιγραφή – επεξεργασία orthopraxia.gr